S 891
A.D. 997 (Calne, Wilts., and Wantage, Berks.). King Æthelred to Old Minster, Winchester; restoration of 100 hides (mansae), comprising 55 at Downton and 45 at Ebbesborne, Wilts. The land had been granted by King Cenwalh (cf. S 229), confirmed (?) by King Cynewulf, restored by King Egbert (cf. S 275) and again by King Eadred (cf. S 540) and King Edgar (cf. S 819, 821). Latin with English bounds.
Archive: Winchester, Old Minster
MSS: BL Add. 15350, 16r-17r (s. xii)
Printed: K 698.
Comments: Hill 1910, pp. 52-6, on bounds; Grundy, Wilts. 1919, p. 150, on bounds, cf. S 229; Darlington 1955, pp. 8, 84; Watkin 1956, p. 229 and n. 47; Whitelock 1959, p. 80 n., spurious; Finberg, ECW, no. 329 and p. 236, authentic; John 1965, pp. 411-12, very respectable; Hart 1970/1, p. 26 (no. 29), authentic; Stenton 1971, p. 455 n. 1, on witness-list; HRH, p. 232 (citing wrong S no.), subscriptions are consistent; PN Berks., i. 163; Keynes 1980, pp. 96, 101-2, 180, 193, 196, 255, authentic; Sawyer 1983, pp. 291, 297, on meeting-places; O'Donovan, Sherborne, p. xix, on a witness.
Rubric:
Ðis is ðæs landes boc et Duntune ðe Æðelræd cynyg edniwan gebocodæ sanctæ trinitati and sanctæ Pætre and Paulæ into Ealdan mynstran.
+ Regente domino deo et saluatore nostro Iesu Christo trinam rerum machinam omniumque uitam mortalium prout praedestinauerit ordinante. Instabilis fortunae uarietate haec misera et lugubribus referta doloribus hinc inde uita atteritur, in tantum scilicet, ut illud dominicum luce clarius compleri animaduertatur oraculum quo dicit, 'Erunt tribulationes tales quales non fuerunt ab initio mundi neque fient.' Rursumque ipsa ueritas omnium sitiendo salutem ueridica uoce uniuersos ammonet inquiens, 'Quid prodest homini si mundum lucretur uniuersum, animae uero suae detrimentum patiatur?' Proinde ego Æðelred, dei prouidentia rex Anglorum, his et aliis praemonitus sententiis, animarumque lucrum esse perpendens, haec caduca commercia toto corde respuere, cunctis innotesco hanc scedulam perscrutantibus, qualiter in honore sanctae trinitatis indiuiduaeque unitatis .c. mansas in loco qui ab accolis æt Duntune cognominatur supradictae deitati sanctisque apostolorum Petri et Pauli liminibus ad aecclesiam eorundem apostolorum quae in Uenta ciuitate in uetusto usque hodie perdurat coenobio, restaurauerim, ob sedulam humilitatem Ælfheah eiusdem urbis pontificis et rectoris. Quam uidelicet telluris portionem ipse ob enormem pueritiae meae iuuentutem mihimet aliquandiu usurpaui; sed tandem crebris meorum sapientum instinctus ammonitionibus, dumque stabilitatem mentis aetas caperet iam adulta, cognoui me hanc iniuste possidere, et supernum metuens examen, furoremque apostolicum incurrere, huius nunc scedulae renouatione constituo, ut tellus ipsa supramemoratae semper subdatur basilicae, uti in inchoatione christianitatis a Kynewalho rege deliberatum est; ac postmodum a Kynewulfo praetitulatum est; dein uero ab Ecgbyrhto restauratum, ac apicibus recuperatum est; ad ultimum autem ab Eadredo patruo scilicet patris mei Eadgari simili modo cum certa litterarum adstipulatione redintegratum est eidem suprascripto sancto loco; nouissime uero ab ipso patre meo satis clara demonstratione renouatum est ob deuotionem, uidelicet, ac famulatum sancti Æðelwoldi tunc temporis eandem regentis aecclesiam quam iste eiusdem successor pontificis sedulitate uerbi et operis iam gubernat. Quae tamen tellus duobus in locis est dirempta .l. scilicet ac .v. in ipsa supradicta uilla continens mansas per ripas amnis Auenae nuncupatae, quae circa eandem uillam decurrit adiacentes .xl. uero et .v. in altera inde non longe et Eblesburnan appellatur secus decursus eiusdem torrentis extensas. hoc interim et ipse libenti animo huic cartulae inseri concessi, quod ipsi praenotati reges praedecessores mei concesserunt, ut sit ipsa supradicta terra cum omnibus ad se rite pertinentibus, campis, pascuis, pratis, siluis, omni iugo seruitutis extranea, tribus exceptis, communium utilitatum necessitatibus, si contingat expeditionem promoueri, arcem, pontemue recuperari. Et si forte quispiam hoc nostrae renouationis donum infringere seu minuere temptauerit, sciat se diuinis carere muneribus, et poenis subiacere perpetuis; ni quantocius a sua discedat prauitate. Illud etiam caeteris rebus interponimus ut nullius musitatio personae, cuiuslibet altioris inferiorisue fuerit ordinis, aduersus hanc redintegrationis largitatem quicquam praeualeat, sed nec scedularum congeries ueteranarum, antiquorum regum digesta temporibus ullam hanc scedulam conuincendi obtineat facultatem, nec quas ipse pro iuuenili aetate dictaui; neque quas ipsi antecessores mei pro uariis ministrorum meritis, seu quorumlibet coemptione metallorum largiri tunc temporis dignum duxerunt; sed eliminata, ut praediximus, omni controuersia huius scedulae annotatione cuncta ad nichilum redigantur testimonia; adhibitis etiam ad hanc cartam praescriptorum regum apicibus ad eundem sanctum uetusti coenobii locum pertinentibus qui ab exordio christianitatis ut praediximus titulati sunt. His confiniis praedictum rus circumquaque gyratur.
Ærest of crawan crundul on wereðan hylle; on fyrdinges lea; on Eblesburnan to Afene; on wisere; on ða fulan lace; on earnes beorch; on dic et Beoreðes treowe; on ðon harepoðe to headdan grafe; ðonne on ðone hagan to wytan wyrðe; on ðire brock; on welewe; on ða dic et Hiceles wyrðe; ðonne ofer ðone feld on hagan ut þurh bremberwudu on ðone stenenan stapul; andlang herepaðes to fobban wylle; andlang herepaðes to ðes hagan ende to fegerhilde forda; on ðone hagan on Ceorles hlewe, on crawan crundul; ðonne on ða yferan gemere on Eblesburnan; on Stretford; on hrofan hric; andlang weges on ða dic to bymera cumbe; and ðer þwyres ofer þreo crundelas ofer ða streat; ðæt þurch ofer ða done to wudu beorch hylle ofer berigancumb on Eblesburnan; on beordune; on ðes hlinces ende; on ðone smalan weg; ofer higcumb on ðan smalan wege on ðone stan, on ðet heð westeweard on ðone beorch to ðem ricgwege; ðonne east andlang hricgweges to Brytfordinga landsceare; ðæt suð on Stretford.
Restitui autem praefatum rus almae trinitati indiuisibilique unitati ad eorumdem limina apostolorum in Wentana urbe pollentia sacrosancta tunc temporis pascali mundum irradiante sollempnitate, collecta haud minima sapientum multitudine in aula uillae regiae quae nuncupatiue a populis et Calnæ uocitatur. Ac sic paucis interpositis ymeris rursus aduocata omnis exercitus, caterua pontificum, abbatum, ducum, optimatum nobiliumque quamplurimorum ad uillam quae ab indigenis Wanetincg agnominatur, ob diuersarum quaestiones causarum corrigendas hoc interea hac scedula certius assignari permisi, plurimorumque senum auctoritate roborari dignum iudicaui rotante sole .XX. mei imperii annum, qui est annus dominicae incarnationis .DCCCC.XCVII. indictione .X. accurrente. Et haec sunt eorum onomata quorum testimonio ipsa nostra largitas satis digna praeualet assertione; ordinantur enim inferius uniuscuiusque ordinis singillatim personae, inscriptis primum pontificum uocabulis, deinde abbatum, sicque ducum, ad ultimum uero ut cernis ministrorum nobilium.
+ Ego Æðelred rex Anglorum hoc nostrae donum renouationis hac scedula demonstrari congruum duxi.
+ Ego Ælfðryð mater regis.
+ Ego Æðelstan filius regis.
+ Ego Ecgbyrht filius regis.
+ Ego Eadmund filius regis.
+ Ego Eadred filius regis.
+ Ego Eadwig filius regis.
+ Ego Æðelfric Dorouernensis aecclesiae archiepiscopus adquieui.
+ Ego Ealdulf Eboracensis aecclesiae archiepiscopus adunaui.
+ Ego Ælfheah eiusdem sanctae Wentanae aecclesiae episcopus annotaui.
+ Ego Uulfstan Lundoniensis aecclesiae episcopus affirmaui.
+ Ego Ælfheah Licetfeldensis aecclesiae episcopus assignaui.
+ Ego Æscwig Dorcensis aecclesiae episcopus assensum praebui.
+ Ego Ordbyrht Australium-Saxonum episcopus coadunaui.
+ Ego Aðulf Herefordensis aecclesiae episcopus condixi.
+ Ego Godwine Hrofensis aecclesiae episcopus consensi.
+ Ego Wulfsige Scirburnensis aecclesiae episcopus confirmaui.
+ Ego Ælfwine Fontanae aecclesiae episcopus corroboraui.
+ Ego Æðelstan Orientalium-Anglorum episcopus consigillaui.
+ Ego Ælfwold Cridiensis aecclesiae episcopus conclusi.
+ Ego Sigeferð Lindissi aecclesiae episcopus non restiti.
+ Ego Ealdred Cornubiensis aecclesiae episcopus nil opposui.
+ Ego Ælfweard Glestingensis aecclesiae abbas.
+ Ego Wulfgar Abbaduniensis aecclesiae abbas.
+ Ego Ælfsige Wentanae nouae aecclesiae abbas.
+ Ego Luwincg Cerotensis aecclesiae abbas.
+ Ego Byrhtelm Excestrensis aecclesiae abbas.
+ Ego Leofric Micelanigensis aecclesiae abbas.
+ Ego Keanulf Burhgensis aecclesiae abbas.
+ Ego Ælfrich Mealdubiensis aecclesiae abbas.
+ Ego Wulfric sancti Augustini aecclesiae abbas.
+ Ego Leofric sancti Albani aecclesiae abbas.
+ Ego Ælfwic Occidentalis Monasterii abbas.
+ Ego Ælfuere Baðonensis aecclesiae abbas.
+ Ego Germanus Ceolesigensis aecclesiae abbas.
+ Ego Ælfric Eofeshamensis aecclesiae abbas.
+ Ego Æðelweard Occidentalium Prouinciarum dux.
+ Ego Ælfric Wentaniensium Prouinciarum dux.
+ Ego Ælfhelm Norðanhumbrensium Prouinciarum dux.
+ Ego Leofsige Orientalium-Saxonum dux.
+ Ego Leofwine Wicciarum Prouinciarum dux.
+ Ego Æðelmer non contradixi minister.
+ Ego Ordulf non rennui minister.
+ Ego Byrhtwold non interdixi minister.
+ Ego Wulfheah non repugnaui minister.
+ Ego Wulfric non abnui minister.
+ Ego Leofric non obstiti minister.
+ Ego Wulfgeat nil obieci minister.
+ Ego Byrhtmer nil interposui minister.
+ Ego Frena nil interclusi minister.
+ Ego Leofric minister.
+ Ego Æðelric minister.
+ Ego Æðelweard minister.
+ Ego Uulfmer minister.
+ Ego Ælfgar minister.
+ Ego Uulfweard minister.
+ Ego Ælfnoð minister.
+ Ego Leofwine minister.
+ Ego Byrchtere minister.
+ Ego Leofwine minister.
+ Ego Wynnelm minister.
+ Ego Uulfgar minister.
+ Ego Æðelwine minister.
+ Ego Byrchtrich minister.